چگونگی انتخاب مرجع تقلید

همة مردم در همة زمانها و مکانها،  چیزی را که نمی دانند از کارشناس می پرسند،  مراجع تقلید و علماء نیز هنگامی که مریض شوند از نسخة پزشکان تقلید می کنند.

بنابراین تقلید ریشه در تاریخ بشر دارد و ما در شناخت احکام دین به کارشناس دین مراجعه می کنیم،  چنانکه در امور دیگر به کارشناس آن رجوع می کنیم.

در قرآن می خوانیم فسئلوا أهل الذکر إن کنتم لا تعلمون اگر نمی دانید از اهل ذکر سؤال کنید.  (۱)

این آیه نمی فرماید: از هر عالمی سؤال کنید.  بلکه می فرماید: از عالمی سؤال کنید که اهل ذکر باشد،  یعنی یاد خدا باشد،  پروا و تقوای الهی داشته باشد،  نسبت به دانسته ها و آموخته های خود فراموشکار نباشد.

به گفتة روایات،  تقلید باید از عالمی باشد که علاوه بر علم والاهی در بالاترین سطح،  عادل نیز باشد و افکار،  گفتار و رفتارش بر اساس هوا و هوس و تمایلات نفسانی نباشد.

عمل بدون تقلید نیز باطل است،  جز آنکه این عمل مطابق فتوای مرجع تقلیدش باشد.

مجتهد و مرجع اعلم را از سه راه می توان شناخت:

اول آنکه خود انسان یقین کند، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.

دوم آنکه دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند،  مجتهد بودن با اعلم بودن کسی را تصدیق کنند (به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفتة آنان مخالفت ننمایند) پرسید.

سوم آنکه عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفتة آنان اطمینان پیدا می شود،  مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.  (۲)

اگر شناختن اعلم مشکل باشد باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد،  بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است،  بنابر احتیاط واجب باید از او تقلید نماید.

اگر چند نفر در نظرش اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی از آنان تقلید کند.  (۳)

منابع:

۱ـ نحل،  ۴۳٫

۲ـ توضیح المسائل،  امام خمینی (ره)،  ص۲،  م۳٫

۳ـ توضیح المسائل،  امام خمینی (ره)،  ص۲، م۴٫